Historia gorzelnictwa

Zadajemy tutaj proste i podstawowe pytania dotyczące destylacji.
piszepracemgr
0%
0%
Posty: 4
Rejestracja: 2021-04-15, 21:10

Historia gorzelnictwa

Post autor: piszepracemgr » 2021-04-15, 21:17

Szanowni Państwo! Zwracam się do Was z prośbą o podzielenie się wszelką literaturą dotyczącą gorzelnictwa. Piszę pracę magisterską o historii gorzelni na terenie współczesnej Wielkopolski. Głównym założeniem pracy jest rozważenie problemu niszczenia zabytkowych obiektów, w których znajdowały się lub obecnie znajdują się gorzelnie. Poszukuję szczególnie informacji o rozwoju gorzelnictwa od wynalezienia aparatu Savalle'a :)

Czy na forum są miłośnicy historii destylacji?

PS Po obronie oczywiście podzielę się pracą :)

kujus
50%
50%
Posty: 157
Rejestracja: 2009-10-25, 14:00

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: kujus » 2021-04-17, 00:52

W niedziele wieczór lub poniedziałek postaram się wrzucić to co mam z literatury, powiedz czy jakieś pozycje już masz w bibliografii? Żebym nie skanował tego co już masz :)
Pędzę bo lubię to zajęcie :D

kujus
50%
50%
Posty: 157
Rejestracja: 2009-10-25, 14:00

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: kujus » 2021-04-19, 14:16

I
W IA D O M O Ś C I W S T Ę P N E
ZARYS HISTORII
GORZELNICTWA
Za najstarsze napoje alkoholowe uważa się
miód pszczeli rozcieńczony wodą i poddany
samorzutnej fermentacji oraz wino.
Wynalazcą sposobu przyrządzania wina
byl uznany przez Greków bożek Bachus,
według wierzeń Egipcjan alkoholowy napój
z chmielu wymyślił bożek Ozyrys.
Indyjskie baśnie ludowe podają, że twórcami
napojów alkoholowych byli bogowie;
Waruna i Sura. Znaleźli oni w dziupli
drzewa sfermentowaną mieszaninę wody
deszczowej i opadniętych owoców. W ten sposób pierwsi poznali odurzające
właściwości tego płynu.
Po odkryciu zjawiska, że pary ulatniające się z wina i skroplone są bardziej
odurzające niż naturalne produkty fermentacji, rozpoczął się nowy okres
w historii gorzelnictwa, związany z rozwojem techniki destylacji. O destylacji
wina wspomina już znany grecki filozof Arystoteles żyjący w latach 384-1-322
p.n.e.
Opisy aparatów destylacyjnych znajdują się w manuskryptach alchemików
greckich, egipskich i syryjskich pochodzących z III-i-VII w.n.e. Produkowany
w nich płyn nazwano po łacinie spiritus vini, czyli duch wina, który ulatniał się,
gdy wino ogrzewano. Następnie lotne pary kierowano do chłodnic i otrzymywano
napój zawierający prawdopodobnie ok. 40% alkoholu.
W Chinach już w VII w. produkowano wódkę z ryżu, ale w Europie nic o tym
nie wiedziano. Dopiero w końcu XII w. Marek Grek i alchemik francuski Arnaud
de Villeneuve zaczęli produkować z wina lekarstwo, zwane aqua ardens (woda
paląca) i aqua vitae (woda życia). Produkowano je w aparatach kubłowych,
zwanych a l e mb i k a mi . Inny alchemik, Salernus, żyjący w tym samym
czasie, produkował aqua vitae z zacierów zbożowych.
Już w XIV w. produkcja mocnych trunków przestała być tajemnicą
alchemików i stała się jednym z rzemiosł rozpowszechnionych najpierw w zachodniej
i południowej Europie, a w XV w. w Europie Środkowej. W związku
z tym ceny tych napojów spadły, a spożycie wzrosło, mimo że przestano wierzyć
w lecznicze działanie „wody życia".
W drugiej połowie XVII w. rozpoczęto w zachodniej Europie uprawę
ziemniaków, ale dopiero w połowie XVIII w. Mollinger, kierownik gorzelni
w Monsheim, rozpoczął produkcję spirytusu z ziemniaków. W końcu tego wieku
rozpoczęły przerób ziemniaków gorzełnie Wielkopolski, a na początku XIX w.
wszystkie pozostałe gorzelnie Polski.
W związku z rozwojem produkcji cukru z buraków zaczęto stosować melasę
jako surowiec gorzelniczy. Początkowo przerabiano ją w gorzelniach rolniczych,
a w końcu XIX w. powstały pierwsze g o r z e l n i e me l a s owe ,
zwane też p r z e m y s ł o w y m i. Na początku XX w. rozpoczęto produkcję
alkoholu etylowego syntetycznego na skalę przemysłową, jednak etanol
otrzymany metodą fermentacyjną nie stracił swego znaczenia i stanowi przeważającą
część globalnej produkcji spirytusu na święcie.
'RZEMYSŁ GORZELNICZY Na podstawie dokumentów dotyczących
SPIRYTUSOWY W POLSCE lustracji dóbr królewskich w XV w. odnotowano
istnienie gorzelni zbożowych
w Polsce. Na przykład w' XVI w. na Ziemi Łęczyckiej było 161 tzw. kot ł
ów g o r z e l n i c z y c h , aw Kaliszu 35. Były to gorzelnie bardzo
małe, obsługiwane zwykle przez jedną rodzinę i produkujące tzw. o k o w i t ę
0 stężeniu zaledw'ie ok. 30% alkoholu. Nazwa okowita pochodzi ze zniekształconej
nazwy łacińskiej aqua vitae. Według dawnych ustaw, np. statutu Jana
Olbrachta z r. 1546, każdy mieszkaniec kraju miał swobodę wyrabiania
1 sprzedawania trunków. Dopiero w wyniku ustawy z r. 1572 szlachta zdobyła
podstawę prawną do stosowania tzw. p r z y wi l e j u p r o p i n a -
c y j n e g o. Składał się on z trzech elementów: prawa do produkcji trunków,
prawa do ich wyszynku i prawa przymuszania własnych włościan do picia
w karczmie pańskiej. Ponieważ gorzelnictwo przynosiło duże dochody właścicielom,
rozwijało się więc pomimo klęsk wojennych i zniszczeń.
W XVII w., gdy wiele wsi i miast upadło w wyniku długotrwałych wojen, cały
przemysł i handel, według zapisków historyków, ograniczył się do „fabrykacji
gorzałki, piwa i szynkowania".
W pierwszej połowie XIX w. technika gorzelnicza zmieniła się radykalnie.
Zmienił się nawet wygląd zewnętrzny gorzelni. Rozpoczęto budowę gorzelni
murowanych. Wzrósł też autorytet i znaczenie dobrego majstra gorzelnika.
Najwyższa produkcja wódki na jednego mieszkańca przypada w Polsce
w połowie XIX w. Zgodnie z opinią jednego z publicystów tego okresu,
w Warszawie na 1 mieszkańca wypadało 6 garnców okowity rocznie, tj. 12 dm^
wódki 80-procentowej, na wsi zaś 3 garnce na osobę rocznie. Oficjalne statystyki
podawały, że w 1884 r. produkcja okowity w Królestwie Polskim wynosiła trzy
garnce na jednego mieszkańca. W tym czasie były czynne 2094 gorzelnie.
Ujemne skutki pijaństwa zmobilizowały postępowych obywateli do walki
z tą plagą społeczną. Walka była trudna, gdyż szlachta była zainteresowana
w rozpijaniu wsi. Pewien wpływ na zahamowanie rozwoju gorzelni wywarła
zaraza ziemniaczana, która pojawiła się w Królestwie w r. 1847. Liczba gorzelni
zaczęła powoli zmniejszać się. Następowała też koncentracja tego przemysłu
charakterystyczna dla produkcji kapitalistycznej. Zjawisko to rozpoczęło się
w podręczniku zastosowano jednostki objętości zgodnie z układem SI. Rozpor?4 dzenie Rady
Ministrów z dn. 27 grudnia 1993 r. (Dz. U. Nr 133 z 1993 r., poz. 639) dopuszcza stosowanie
jednostek miar nie należących do układu SI; przy określaniu pojemności i objętości płynów i ciał
sypkich można stosować litr (1) oraz jego podwielokrotności i wielokrotności jak mililitr (ml)
i hektolitr (hl).
z chwilą wprowadzenia do gorzelnictwa udoskonaleń technicznych. Przybrało
jednak na sile, gdy ta produkcja została opodatkowana. Wtedy gorzelnie lepiej
wyposażone były zdolne zapłacić podatek produkując taniej, natomiast gorzelnie
prymitywne upadały.
Podstawowym surowcem do produkcji wódki w Polsce do 1830 r. było zboże,
a przede wszystkim żyto. Wprawdzie już w 1803 r. w Dzienniku Ekonomicznym
Zamojskim został podany przepis na wyrób wódki z ziemniaków, ale w tym
czasie tylko nieliczne gorzelnie używały tego surowca. Główną przyczyną
przechodzenia na produkcję okowity z ziemniaków był fakt, że z 1 morgi
ziemniaków otrzymywano wtedy 7 razy więcej spirytusu niż z morgi żyta.
Od 1825 r. wprowadzono do odpędzania spirytusu parę, zamiast jak
dotychczas paleniska, a równocześnie wprowadzono stopniowo aparaty Pistoriusa,
a następnie aparaty kolumnowe podobne do współczesnych. Dzięki tym
zmianom technologicznym zacier nie przypalał się w kotłach, a okowita nie miała
przykrego smaku i zapachu przypalenizny. Równocześnie wywar nadawał się na
paszę, dzięki czemu powiązano gorzelnictwo z produkcją zwierzęcą, a zwłaszcza
z hodowlą bydła.
W okresie Królestwa Kongresowego powstała w Marymoncie k. Warszawy
pierwsza szkoła rolnicza, w której kształcono również gorzelników. W 1875 r.
Poznańskie Towarzystwo Gospodarcze rozpoczęło szkolenie gorzelników dla
terenów Wielkopolski i Pomorza, a w kilka lat później w Dublanach k. Lwowa
powstała szkoła gorzelnicza czynna aż do wybuchu drugiej wojny światowej.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. znalazło się na ziemiach Polski ok.
1000 gorzelni, z których większość była zdewastowana wskutek działań wojennych.
Ze względu na różnorodność aparatury, która pochodziła z różnych
fabryk w 3 zaborach, oraz różny poziom wiedzy technicznej konieczne było
szkolenie i dokształcanie kadry technicznej przemysłu gorzelniczego. Powstała
wówczas Naukowa Organizacja Gorzelnictwa, mająca na celu podniesienie
poziomu wiedzy fachowej. Pierwszym polskim naukowcem gorzelnikiem był
prof. Tadeusz Chrząszcz — autor pierwszych naukowo opracowanych technologii
gorzelniczych oraz współzałożyciel czasopisma — Przemysł Rolny.
Druga wojna światowa przyniosła nowe zniszczenia, a po wojnie należało
uruchomić ok. 1500 gorzelni, z czego część była w stanie zupełnej ruiny lub
poważnej dewastacji. Dlatego obecnie czynnych jest ok. 900 gorzelni rolniczych,
z których część jest połączona z płatkarniami, a niektóre z suszarniami zielonek.
Polski Monopol Spirytusowy powstał w 1919 r. Organizował on i prowadził
wszystkie sprawy dotyczące produkcji oraz sprzedaży spirytusu i wódek.
Najważniejszym zadaniem Monopolu było ustalanie cen skupu spirytusu
gorzelniczego oraz cen sprzedaży wódek i spirytusu oczyszczonego. Dzięki
wielokrotnie wyższej cenie zbytu napojów alkoholowych zmniejszyło się nadmiernie
spożycie, a jednocześnie zwiększały się dochody państwa.
Po drugiej wojnie światowej Monopol został przekształcony w Centralny
Zarząd Przemysłu Spirytusowego, przemianowany w 1959 r. na Zjednoczenie
Przemysłu Spir>'tusowego. Nadzór nad produkcją oraz sprzedażą spirytusu
i wódek zaczęło sprawować Ministerstwo Finansów poprzez funkcjonariuszy
Szczególnego Nadzoru Finansowego.
Od 1973 r. ZPS zostało przeorganizowane na F^uislwowe Przedsiębiorstwo
Przemysłu Spir\'tusowego — Polmos. W 1991 r. Przedsiębiorstwo to zostało
podzielone na 25 samodzielnych przedsiębiorstw, które w swych nazwach
zachowały zwykle słowo Polmos, np. Poznańskie Zakłady Przemysłu Spirytusowego
Polmos W' Poznaniu.
Gorzelnie rolnicze produkują rocznie ok. 200 min dm^ spirytusu, który
niemal całkowicie jest przeznaczony do dalszej produkcji spirytusu rektyfikowanego
i wódek. Gorzelnie przemysłowe produkują ok. 50 min dm\ z czego
większość jest przeznaczona dla przemysłu chemicznego, farmaceutycznego,
kosmetycznego itd.
Gorzelnie przemysłowe to pięć dużych zakładów, przerabiających melasę na
spirytus oraz kilka innych, w których produkcja spirytusu jest gałęzią uboczną
obok innej głównej, np. produkcji celulozy. Zdolność produkcyjna gorzelni
przemysłowych jest znacznie większa niż rolniczych, gdyż dzienna produkcja
wynosi 15-^40 tys. dm\ Gorzelnie przemysłowe znajdują się w następujących
miejscowościach: Chełmża, Sieradz, Lublin, Goświnowice, Żyrardów. Zakłady
przerobu celulozy produkują rocznie kilka milionów dm’ spirytusu najgorszej
jakości, który przeznacza się np. na produkcję denaturatu.
Przerób spirytusu obejmuje rektyfikację na cele przemysłowe i do spożycia
oraz produkcję spirytusu odwodnionego. Największe wytwórnie rektyfikatu
znajdują się w Józefowie k. Warszawy, w Poznaniu, Toruniu, Lesznie, Wrocławiu,
Kutnie i Starogardzie. Z rektyfikatu produkuje się wódki czyste i gatunkowe.
Wytwarza się je w zakładach w Zielonej Górze, Bielsku, Łodzi,
Białymstoku, Poznaniu, Warszawie, Szczecinie, Starogardzie, Wrocławiu, Łańcucie,
Krakowie, Lublinie, Siedlcach, Toruniu.
Tyle z Gorzelnictwa i drożdżownictwa Jarosza
Obrazek

Obrazek
To z Poradnika gorzelnika
W innych książkach w zasadzie nic nie ma o historii jako takiej :?
Pędzę bo lubię to zajęcie :D

marcin2241
30%
30%
Posty: 45
Rejestracja: 2020-08-01, 10:50

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: marcin2241 » 2021-04-19, 16:14

Mam nadzieję ze udostępnisz swoją pracę magisterską. Czekam z niecierpliwością. Koledzy pomóżcie mu.

marcin2241
30%
30%
Posty: 45
Rejestracja: 2020-08-01, 10:50

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: marcin2241 » 2021-04-19, 16:16

Kujus super informacje.

kujus
50%
50%
Posty: 157
Rejestracja: 2009-10-25, 14:00

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: kujus » 2021-04-19, 18:05

Jeszcze tu masz ze skróconego kursu gorzelnictwa: https://docplayer.pl/17240947-Skrocony- ... czego.html
Oraz Wódki gatunkowe - J. Cieślak , M. Monasterski - 1954 r ale nie potrafię tego tu wrzucić musisz sam pobrać , niby we wszystkich jest to samo ale już masz kilka pozycji do bibliografii :D
Pędzę bo lubię to zajęcie :D

Awatar użytkownika
Doody
100%
100%
Posty: 1226
Rejestracja: 2017-01-04, 20:46
Lokalizacja: Wielkopolska

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: Doody » 2021-04-19, 18:22

Kujus dzięki za takie opracowanie :brawo :brawo :brawo
Twoje zdrowie :cheers
Pozdrawiam
Darek

Awatar użytkownika
ryba82
101%
101%
Posty: 391
Rejestracja: 2009-11-16, 08:14

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: ryba82 » 2021-04-22, 05:36

Witam.
Pisz do Kolegi @czjkus to najlepszy historyk w tematyce alkoholi nie tylko na forum ale i w Polsce.
Pozdrawiam.
Człowiek nie wielbłąd i napić się musi.

piszepracemgr
0%
0%
Posty: 4
Rejestracja: 2021-04-15, 21:10

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: piszepracemgr » 2021-04-26, 11:35

Dziękuję bardzo, zakres literatury do wynalezienia aparatu Psitoriusa mam spory, podrozdział opracowany. Może ktoś ma namiary na jakieś ciekawe podręczniki? Mam kilka ale ciągle mi mało.

Teraz szczególnie potrzebuję informacji dotyczących rozwoju gorzelnictwa powojennego. No i jeszcze wcześniejszy aparat Savalle'a. Bardzo mało o nim wyjaśnień i na czym polega jego działanie.

piszepracemgr
0%
0%
Posty: 4
Rejestracja: 2021-04-15, 21:10

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: piszepracemgr » 2021-04-26, 11:37

kujus pisze:
2021-04-19, 14:16

Tyle z Gorzelnictwa i drożdżownictwa Jarosza
Obrazek

Obrazek
To z Poradnika gorzelnika
W innych książkach w zasadzie nic nie ma o historii jako takiej :?
Możesz sprecyzować o jaki Poradnik gorzelnika chodzi? Tych podręczników jest kilka i z nich próbuję wywnioskować co się działo w gorzelnictwie po wojnie.

kujus
50%
50%
Posty: 157
Rejestracja: 2009-10-25, 14:00

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: kujus » 2021-04-26, 21:18

Poradnik gorzelnika / oprac. zespół aut. Kazimierz Jarosz, Bogdan Łączyński].
Jarosz, Kazimierz (1923-1998) | Łączyński, Bogdan | Wydawnictwo SIGMA NOT
1985 | Warszawa : Wydaw. NOT Naczelnej Organizacji Technicznej - "Sigma" Dokładnie ten egzemplarz z Biblioteki Narodowej
Pędzę bo lubię to zajęcie :D

piszepracemgr
0%
0%
Posty: 4
Rejestracja: 2021-04-15, 21:10

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: piszepracemgr » 2021-05-12, 16:14

Dziękuję bardzo. Niestety nigdzie nie znalazłam informacji o dokładnym początku destylacji ciągłej, bo z literatury wynika że Pistoriusz to destylacja periodyczna. Może ktoś jest w stanie powiedzieć o historii początku destylacji ciągłej.

kujus
50%
50%
Posty: 157
Rejestracja: 2009-10-25, 14:00

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: kujus » 2021-05-12, 23:00

Z tego co czytałem to przeważnie aparat do destylacji ciągłej przedstawiano jako rozwojową wersję aparatu Pistoriusza, jako mający nie 2 a kilkanaście kubłów (półek na dzisiejsze standarty) jeden nad drugim ale ani wynalazcy ani daty nikt nie podawał :/
Pędzę bo lubię to zajęcie :D

janek2311
0%
0%
Posty: 1
Rejestracja: 2023-09-26, 17:32

Re: Historia gorzelnictwa

Post autor: janek2311 » 2023-09-26, 17:43

Ma ktoś może "Poradnik Gorzelnika" w wersji *.pdf lub *.doc i mogły podesłać 🤔?

ODPOWIEDZ

Kto jest online

Użytkownicy przeglądający to forum: Obecnie na forum nie ma żadnego zarejestrowanego użytkownika i 7 gości